Mijn inzicht in conflict en groepsdynamieken is drastisch veranderd sinds ik Arnold Mindell hoorde vertellen over Rank en privileges! Het boek "Power, a Users Guide" van Julie Diamond, heeft dit inzicht verder verscherpt. Hieronder deel ik met jullie enkele inzichten.

Bewustwording rond macht en privileges is een van de cruciale elementen om samen te kunnen werken en leven. Om een quote van Arnold Mindell te gebruiken "Het beste recept voor geweld, is het onbewust zijn van onze rank". Als we conflicten willen vermijden en transformeren, is het dus vitaal om ons bewust zijn van onze privileges en de bijhorende machtsdynamieken.

Privileges en rank is echter een complex thema, en zeker de moeite waard om even bij stil te staan. 'Rank' wordt hier gebruikt als de som van de privileges die je hebt en die je een bepaalde macht geven. Eerst en vooral is het goed te weten dat er verschillende soorten rank zijn: Sociale rank, Contextuele rank en Psychologische/Spirituele rank.

Sociale rank is de som van privileges die je hebt dankzij de sociale/culturele normen die gehanteerd worden. Het gaat over thema's zoals gender, klasse, etniciteit, nationaliteit, opleiding,… Zo hebben in onze samenleving (nog steeds) mannen een dominantere positie dan vrouwen, krijgt iemand van middelbare leeftijd meer gehoor dan een jongvolwassenen, heeft wit persoon meer gewicht in de schaal te leggen dan mensen van kleur… om maar enkele voorbeelden te geven. In andere culturele contexten kan dit verschillen, het is dus geen waardeoordeel over de persoon, eerder een vaststelling van hoe onze culturele constructie een bepaalde impliciete hiërarchie handhaaft. Belangrijk om bij stil te staan is dat je sommige van deze privileges kan verwerven, en andere ben je simpelweg mee geboren.

Contextuele rank zijn de privileges die je hebt in een bepaalde context. Zo heeft de baas in een hiërarchische organisatie een hoge rank. Een ouder heeft een hogere rank ten opzicht van de kinderen. En een politieker heeft hogere rank wanneer die samen met burgers rond de tafel zit, maar daarom niet percé wanneer die thuis aan tafel zit. Deze rank hangt af van de context waarin je je bevindt.

Psychologische of Spirituele rank staat voor de kracht die je hebt opgedaan door levenservaring en -houding. Dit kan door het doorstaan en worstelen van moeilijke omstandigheden en geeft veerkracht om in spannende situaties recht te blijven staan, of door bijvoorbeeld de kracht van een geloof te weten dat wat er ook gebeurd, je gedragen bent door 'God', 'het hogere',..

Om het verhaal wat ingewikkelder te maken is je rank niet eenzijdig maar gelaagd. Je kan in het ene aspect een lage rank hebben en in een ander aspect een hogere rank. Bijvoorbeeld een bazin heeft wel contextuele rank (baas zijn), maar bijvoorbeeld tegenover een dominante mannelijke werknemer (genderdynamiek) kan het zijn dat haar gezagspositie subtiel ondermijnd wordt.

En nu komt de crux: We zijn blind voor onze eigen privileges. Als een vis die geen besef heeft van wat water is, zwemmen wij in onze privileges zonder dat we er bewust van zijn. Enkel wanneer onze privileges afwezig zijn, snakken we naar adem. Doordat anderen (bewust of onbewust) hun privileges tegen ons gebruiken komen we tot de constatatie dat we niet dezelfde hefboom hebben om onze eigen voorkeur op te dringen en gaat gepaard met het gevoel van onmacht. De valkuil bestaat om ons blind te staren op de privileges die we niet hebben (en structurele discriminatie moet zeker aangekaart worden), maar er zit veel meer vreugde in onze privileges bewust in te zetten in relatie tot de ander.

Nu je dit leest, nodig ik je uit om na te denken in welke situaties jij een hogere rank hebt. Lijst ze even op alvorens je verder gaat.

Wanneer we ons in een lagere rank bevinden voelen we ons onzeker, denken we meer na wat we precies gaan zeggen, vermijden we makkelijker oogcontact, passen we ons aan aan de voorkeur van de ander (bvb de beschikbaarheid van de agenda)… Neem nu dat je een vergadering bijwoont met allemaal collega's waarvan jij leidinggevende bent, hoe zou je voelen, hoe zou je je kleden, hoe zou je je voorbereiden… En neem nu een gelijkaardige vergadering, alleen deze keer met de ministers van ons land. Je bent nog steeds dezelfde persoon, met dezelfde kwaliteiten, maar je gaat je wel anders gedragen. Zij kunnen zich dan wel afvragen waarom je moeilijk uit je woorden komt, of waarom je zo'n klamme handen hebt, maar zullen minder snel de link leggen met rank en privileges.

Onbewust van onze privileges, geven we vaak zonder het te willen een signaal dat de ander niet telt, dat de ander minderwaardig is. We vergeten soms simpelweg dat zij ook een stem hebben en dat die zou verschillen van de onze. Zeker wanneer we deel uitmaken van de "mainstream", de meerderheid, is het heel makkelijk om te vergeten dat er anderen zijn die er helemaal anders over denken.

Om te besluiten, het punt is dat wanneer je beslissingen neemt (thuis, op het werk, in de politiek,…), het cruciaal is om na te gaan wie de andere betrokkenen zijn en hiervan impact ondervinden. Door even te reflecteren over jouw privileges, en hoe deze blinde vlek mogelijks anderen benadeelt, kan je heel wat spanningen voorkomen en veel aangenamer samenleven en samenwerken.

"Voor minderheden is de democratie een dictatuur"

Nu je zicht hebt op je privileges, kan je eens na gaan op welke manier deze blinde vlek al gezorgd heeft voor spanningen en conflicten, in welke situaties je misschien dacht "Dat is nu echt wel een overdreven reactie voor zo iets kleins!", of "Waar maakt die zich nu druk over?". Op welke manier had je daar je rank gebruikt?

En op welke manier kan je je rank inzetten om anderen te empoweren? Hoe kan je er voor zorgen dat anderen in jou aanwezigheid merken dat ze er helemaal mogen zijn en naar waarde worden geschat?

Wanneer we vanuit deze welwillendheid en zorg omspringen met de ander worden onze relaties en het leven een pak aangenamer.